ระบบระบายน้ำตาของคนเราก็เหมือนๆกับท่อระบายน้ำของอ่างล้างหน้าล้างมือนั้นล่ะค่ะ ก็คือรูปเปิดของท่อระบายส่วนของท่อระบายและปลายท่อระบาย ซึ่งถ้าส่วนใดส่วนหนึ่งของท่อตันขึ้นมาก็เปิดปัญหาน้ำท่วมเอ่อ คือ เกิดทำให้น้ำตาไหล มีขี้ตาเยอะ ตลอดจนเกิดฝีหนองที่หัวตา มาดูกันค่ะ ว่าส่วนไหนหมอเขาเรียกกันว่าอะไร จะได้เข้าใจตรงกันค่ะ
รูปแสดงทางเดินของท่อระบายน้ำตา
1. รูเปิดของท่อน้ำตา ( Punctum ) มีรูบนและล่าง โดยรูบนจะอยู่ค่อนไปทางหัวตามากกว่ารูล่าง
รูปรูเปิดของท่อน้ำตา
โรคที่เกิดได้ ของส่วนนี้คือ รูท่อน้ำตาตีบตัน อาจเกิดจากการอักเสบของเยื่อบุตาขาว เรื้อรังเป็น ๆหาย หรือเกิดตามหลังโรคท่อน้ำตาอักเสบ เป็นต้น
อาการ น้ำตาเอ่อคลอ จนถึงน้ำตาไหล มักไม่มีขี้ตา
การรักษา ใช้เครื่องมือแยงถ่างขยายรูปเปิดของท่อน้ำตา ซึ่งอาจจะดีขึ้นได้ไม่นาน รูกลับหดใหม่ ก็ทำซ้ำได้โดยการผ่าตัดรูปเปิดของท่อน้ำตาให้ขยายขนาดใหญ่ขึ้น
2. ท่อน้ำตาส่วนต้น (Canaliculi )
รูปแสดงทางเดินของท่อน้ำตาส่วนต้น
โรคที่เกิดได้ ของส่วนนี้คือ ท่อน้ำตาขาด จากอุบัติเหตุ ที่พบบ่อยคือในเด็กมักเกิดจากสุนัขกัด หรือตะปบมาที่เปลือกตา ส่วนผู้ใหญ่มักเกิดจากอุบัติเหตุทางรถยนต์ และไม่ได้รับการผ่าตัดแก้ไขที่ดีตั้งแต่ในครั้งแรกทำให้ท่อน้ำตาที่ขาดนี้อุดตันถาวร
รูปแสดง ท่อน้ำตาส่วนต้นและเปลือกตาล่างฉีกขาด จากอุบัติเหตุ ทางรถยนต์ ก่อนและหลังการรับการผ่าตัดแก้ไข
อาการ น้ำตาไหลเอ่อคลอ ตลอด มักไม่มีขี้ตา
การรักษา ท่อขาดในช่วงแรก ควรเข้ารับการผ่าตัดการผ่าตัดแก้ไขที่ถูกต้องในการซ่อมท่อน้ำตาและเปลือกตาให้กลับมาในตำแหน่งปกติให้เร็วที่สุด ( ถ้าทำได้ในไม่เกิน 5-7 วัน แรกจะได้ผลดีที่สุด ) หากเป็นการซ่อมท่อน้ำตาส่วนต้นที่ขาดมานานแล้วเกิดอุดตันถาวร จะเป็นการผ่าตัดแก้ไขโดยการวางท่อแก้วเผื่อเป็นทางระบายน้ำตาใหม่
3. ท่อน้ำตาและปลายท่อน้ำตา
ส่วนนี้จะถูกคลอบคลุมไปด้วยกระดูกที่ข้างสันจมูก และปลายท่อเปิดออกในรูจมูก เป็นสาเหตุที่ว่า “ทำไมคนเราร้องไห้ถึงมีน้ำมูกไหล”
โรคที่เกิดได้ ของส่วนนี้คือ ท่อน้ำตาตันหรืออุดตันนั้น มักหมายถึงการอุดตันที่ตำแหน่งนี้ คือตั้งแต่ตลอดทางของท่อด้านในกระดูกจนถึงปลายทางออกของท่อน้ำตา
ตันที่ส่วนท่อน้ำตาส่วนล่างมักเกิดจาก อุบัติเหตุที่รุนแรงจนกระดูกใบหน้าและ หรือ จมูกแตก ทำให้มีการกดทับท่อน้ำตาในส่วนนี้ กลุ่มนี้มักพบในผู้ชาย เนื่องจากมีอัตราการเกิดอุบัติเหตุทั้งทางการจราจรและจากการถูกทำร้ายร่างกายมากกว่าผู้หญิง
ส่วยกลุ่มที่ตันที่ปลายทางออกในรูจมูก กลุ่มนี้มักพบในผู้ใหญ่ และพบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย มักไม่ทราบสาเหตุ แต่ในบางรายอาจสัมพันธ์กับประวัติเป็นหวัดเรื้อรัง ภูมิแพ้ หรือ ประวัติที่เคยผ่าตัดไซนัสมาก่อน
อาการ น้ำตาไหลเอ่อคลอ ตลอด บางคนไหลตลอดเหมือนคนร้องไห้ตลอดเวลา คนไข้กลุ่มนี้มักต้องคอยพกผ้าเช็ดหน้าหรือทิชชู่ไว้คอยซับน้ำตา มักมีขี้ตา และสามารถเกิดการอักเสบเป็นฝีหนองได้
การรักษา ผ่าตัดท่อน้ำตา มีรายละเอียดในหัวข้อโรคท่อน้ำตาอุดตันในผู้ใหญ่
พญ.อารีย์ นิมิตรวงศ์สกุล
จักษุแพทย์ ผู้เชี่ยวชาญด้านศัลยกรรมตกแต่งเบ้าตาและอวัยวะรอบดวงตา
